کاربرد هوش مصنوعی در امنیت سایبری (بخش اول)

در اصطلاح Cyber security یا امنیت سایبری، به مجموعه اقداماتی گفته می شود که برای محافظت از اطلاعات، سیستم ها و شبکه ها در برابر تهدیدات سایبری به کار می رود. با گسترش استفاده از فناوری های دیجیتال، امنیت سایبری اهمیت ویژه ای پیدا کرده است. حفاظت از داده ها و اطلاعات حیاتی، به ویژه در شرکت ها و سازمان ها، امری ضروری است. در حالی که روش های سنتی امنیتی نیز همچنان به کار گرفته می شوند، اما پیشرفت سریع تهدیدات سایبری نیازمند استفاده از راهکارهای هوشمندانه تر است. اینجا است که کاربرد هوش مصنوعی در امنیت سایبری با قابلیت های پیشرفته خود وارد عمل می شود و به حفاظت از اطلاعات کمک می کند.


امنیت سایبری را می توان به دسته های مختلف زیر تقسیم کرد :

• امنیت اطلاعات یا داده ها
• امنیت برنامه ها
• امنیت شبکه
• امنیت ابری
• امنیت زیرساخت های حیاتی
• امنیت فیزیکی
• امنیت عملیاتی
• آموزش کاربران نهایی


حال به زبان ساده، Artificial intelligence نوعی فناوری است که به ماشین ها و سیستم ها امکان می دهد تا به شکلی شبیه به انسان ها، یادگیری و تصمیم گیری کنند. Artificial intelligence یا هوش مصنوعی از تکنیک های پیشرفته مانند یادگیری ماشین Machine learning استفاده می کند که به سیستم ها توانایی تحلیل داده های پیچیده و یادگیری از آن ها را می دهد. این سیستم ها به صورت خودکار می توانند اطلاعات را بررسی کرده و الگوهای خاص را شناسایی کنند. باتوجه به توضیحات هوش مصنوعی قادر است به شکل قابل توجهی امنیت شبکه را افزایش دهد. از طریق تحلیل داده ها و یادگیری ماشینی، هوش مصنوعی می تواند حملات بالقوه را پیش بینی کرده و از آسیب های ناشی از آن ها جلوگیری کند.


امنیت سایبری به مجموعه ای از اقدامات و فرآیندهایی اشاره دارد که برای محافظت از سیستم ها، شبکه ها و داده ها در برابر حملات سایبری طراحی شده اند. حملات سایبری می تواند شامل موارد زیر باشد:

• نفوذ: نفوذ به سیستم یا شبکه برای دسترسی غیرمجاز به داده ها یا منابع
• آسیب رسانی: آسیب رساندن به سیستم یا شبکه، مانند حذف یا تغییر داده ها یا قطع سرویس
• جاسوسی: جمع آوری اطلاعات محرمانه از سیستم یا شبکه



امنیت سایبری سنتی بر پایه ی مجموعه ای از قواعد از پیش تعریف شده، پایگاه های داده ی تهدیدات شناخته شده، و الگوهای مشخص فعالیت مخرب استوار است. در این رویکرد، سیستم های امنیتی برای تشخیص تهدیدات به اطلاعاتی متکی هستند که قبلاً توسط کارشناسان امنیتی شناسایی و ثبت شده اند. به عبارت دیگر، تا زمانی که یک نوع حمله یا بدافزار در لیست تهدیدات شناخته شده قرار نگیرد، امکان شناسایی و مقابله با آن وجود ندارد. این موضوع باعث می شود که امنیت سنتی در برابر تهدیدات نوظهور، حملات پیچیده ی چندمرحله ای یا روش هایی که از مهندسی اجتماعی استفاده می کنند، ضعف جدی داشته باشد.

امنیت سایبری مبتنی بر هوش مصنوعی با بهره گیری از الگوریتم های یادگیری ماشین و تحلیل داده های حجیم می تواند الگوهای رفتاری کاربران و سیستم ها را به صورت پیوسته پایش کرده و انحراف از رفتارهای معمول را شناسایی کند. برخلاف امنیت سنتی که صرفاً به الگوهای قبلی تکیه دارد، سیستم های مبتنی بر هوش مصنوعی توانایی شناسایی تهدیدات ناشناخته را نیز دارند؛ حتی اگر نمونه ی دقیقی از آن تهدید در گذشته وجود نداشته باشد.


حوزه امنیت سایبری را می توان بر اساس نوع امنیتی که روی دستگاه ها ایجاد می کنند، به اجزای مختلفی تقسیم کرد که ادغام همه آن ها در یک شرکت برای رسیدن به موفقیت برنامه امنیت سایبری، بسیار مهم است. پس اجزای امنیت سایبری به شرح زیر است:

• امنیت برنامه
• امنیت اطلاعات یا داده ها
• امنیت شبکه
• بازیابی بلایا و برنامه ریزی تداوم کسب و کار
• امنیت عملیاتی
• امنیت ابری
• امنیت زیرساخت های حیاتی
• امنیت فیزیکی
• آموزش کاربر نهایی
• کار در زمینه امنیت سایبری



هوش مصنوعی و امنیت سایبری دو حوزه مهمی محسوب می شوند که در سال های اخیر به سرعت در حال توسعه هستند. هوش مصنوعی می تواند به بهبود امنیت سایبری کمک کند، اما همچنین می تواند هدف حملات سایبری هم قرار گیرد. برای کاهش خطر حملات سایبری در هوش مصنوعی، نیاز به همکاری بین متخصصان هوش مصنوعی و امنیت سایبری وجود دارد. حملات سایبری را می توان بر اساس انواع مختلف نقاط آسیب، طبقه بندی کرد. برخی از انواع رایج حملات سایبری عبارتند از:

• حملات مبتنی بر نرم افزار: در حملات مبتنی بر نرم افزار از نرم افزارهای مخرب مانند ویروس ها، بدافزارها و جاسوس افزارها برای حمله به سیستم ها یا شبکه ها استفاده می کنند.
• حملات مبتنی بر سخت افزار: حملات مبتنی بر سخت افزار از سخت افزارهای مخرب مانند بدافزارهای دستگاه های متصل به اینترنت IoT برای حمله به سیستم ها یا شبکه ها استفاده می کنند.
• حملات مبتنی بر شبکه: حملات مبتنی بر شبکه، از آسیب پذیری های شبکه برای حمله به سیستم ها یا شبکه ها استفاده می کنند.




ابزارهای مختلفی برای ساخت سایت با هوش مصنوعی وجود دارند که هریک ویژگی و کاربرد خاص دارد. قبل از هر چیز با توجه به دلیل اصلی حیات بخش بودن هوش مصنوعی برای امنیت سایبری، حجم و پیچیدگی بی سابقه تهدیدات است. انسان ها به تنهایی قادر به پردازش میلیون ها رویداد امنیتی در ثانیه و شناسایی الگوهای نامحسوس در میان آن ها نیستند. در اینجاست که AI به عنوان یک ابزار قدرتمند وارد عمل می شود:

• تشخیص سریع و دقیق تهدیدات: ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی می توانند هزاران رویداد در شبکه را در لحظه بررسی کرده و تهدیدات نامحسوس و پیچیده را که از چشم انسان پنهان می مانند، شناسایی کنند. این قابلیت، زمان تشخیص حمله را به شدت کاهش می دهد که برای مقابله مؤثر حیاتی است.

• تحلیل رفتار غیرمعمول Behavioral Analytics : الگوریتم های یادگیری ماشین قادرند داده های ناهنجار و رفتارهای مشکوک را حتی پیش از رخ دادن آسیب شناسایی کنند. به عنوان مثال، یک الگوریتم AI می تواند تغییر ناگهانی در الگوهای دسترسی یک کاربر به فایل ها یا تلاش برای دسترسی به منابعی که قبلاً به آن ها نیاز نداشته را تشخیص دهد و آن را به عنوان یک تهدید احتمالی گزارش کند. این رویکرد پیشگیرانه، دفاع را از حالت واکنشی به کنشی تبدیل می کند.

• واکنش خودکار و پیش بینی تهدیدات آینده: سامانه های AI می توانند بدون دخالت انسان، واکنش مناسب به حملات نشان دهند. این واکنش ها می توانند شامل مسدود کردن آدرس های IP مشکوک، قرنطینه کردن دستگاه های آلوده، یا هشدار به تیم های امنیتی باشند. علاوه بر این، با تحلیل روندهای گذشته و داده های تهدیدات جهانی، AI می تواند روند تهدیدات آتی را پیش بینی کرده و سازمان ها را برای مقابله با آن ها آماده سازد. این قابلیت به سازمان ها امکان می دهد تا رویکردی proactive در برابر تهدیدات داشته باشند.



در حال حاضر بهبود و قدرت بخشیدن به امنیت سایبری، به مداخله انسانی نیاز دارد. با این حال، برخی از کارها مانند نظارت بر سیستم ها را می توان به کمک هوش مصنوعی به صورت خودکار درآورد. خودکارسازی فرایندها منجر به افزایش قابلیت های سازمان ها برای محافظت از شبکه هایشان می گردد، در نتیجه آن ها فرصت کافی برای پرداختن به تهدیدات جدید را در اختیار خواهند داشت. اجرای این کار ضروری می باشد؛ زیرا افزایش حملات سایبری در اثر پیچیدگی ها رخ می دهد. لازم به ذکر است خودکارسازی امنیت سایبری با استفاده از AI کاملا ایمن است زیرا بر اساس موارد استفاده ی فعلی در محیط های تجاری مختلف طراحی شده است. به عنوان مثال تیم های منابع انسانی HR و فناوری اطلاعات IT از هوش مصنوعی برای آشناسازی کارمندان جدید با سازمان استفاده می کنند و همچنین منابع و سطح دسترسی مناسبی را برای افزایش اثربخشی در اختیارشان می گذارند. اتوماسیون امنیت سایبری به ویژه با توجه به کمبود متخصص مربوطه اهمیت فراوانی دارد. در این صورت است که سازمان ها امکان پیدا می کنند سرمایه گذاری های امنیتی خود را رشد دهند و همچنین فرایندهای کاری را بدون کوچک ترین نگرانی در مورد یافتن پرسنل های دیگر به عنوان متخصص انجام دهند.




مزایای اتوماسیون مبتنی بر هوش مصنوعی در حوزه امنیت سایبری عبارتند از :

• مقرون به صرفه بودن
کنار هم قرار دادن cybersecurity و AI منجر به جمع آوری سریع تر داده می گردد. در نتیجه مقابله با تهدیدات، به صورت پویاتر و موثرتر انجام خواهد گرفت. ضمن اینکه نیازِ متخصصان امنیت به انجام کارهای دستی و وقت گیر را از بین می برد. بنابراین آن ها می توانند تمرکز بیشتری بر روی فعالیت های استراتژیک داشته باشند و ارزش کسب و کارشان را بالا ببرند.

• خطاهای انسانی
یکی از نقاط ضعف رایج در روش های قدیمیِ تامین امنیت، نیاز به مداخله انسانی بود که گاها خطاهای صورت گرفته، منجر به خسارت های مالی هنگفتی می شد. اما در حال حاضر هوش مصنوعی، فاکتور انسانی را از اکثر فرایندهای امنیتی حذف کرده است. قطعا این رویکرد، بسیار موثرتر و کارآمدتر بوده زیرا منابع انسانی را می توان در قسمت هایی که بیشتر مورد نیاز است به کار گرفت.

• تصمیم گیری بهتر
اتوماسیون امنیت سایبری به سازمان ها کمک می کند تا نقاط ضعف احتمالی را در استراتژی های امنیتی خود شناسایی کنند. به این ترتیب قادر خواهند بود روش های مناسب تری را برگزیده تا امنیت محیط های IT شان را بهبود بخشند.

• بهینه سازی فرایندهای امنیتی
هوش مصنوعی با خودکارسازی وظایف مختلف از جمله تجزیه و تحلیل لاگ ها و رویدادهای امنیتی به کارشناسان و فعالان امنیت کمک می کند تا بر روی تهدیدات پیچیده تر تمرکز کنند. همچنین، انواع تکنیک های هوش مصنوعی از جمله یادگیری ماشین به سیستم ها کمک می کند تا از گذشته بیاموزند و براساس تجربیات گذشته، تهدیدات آینده را پیش بینی کنند. برای مثال، الگوریتم های یادگیری عمیق قادر هستند تا الگوهای پیچیده ای که برای انسان ها قابل مشاهده نیست را شناسایی کرده و از حملات جدید جلوگیری کنند.

• بهینه کاهش خطای انسانی
یکی از دلایل آسیب دیدن داده ها و اطلاعات در روش های قدیمی تامین امنیت، مداخله انسانی در فرایند امنیتی بود که در اکثر موارد به دلیل خطاهای انسانی صورت می گرفت و باعث خسارات مالی هنگفتی می شد. اما تاثیر هوش مصنوعی در امنیت سایبری باعث حذف فاکتورهای انسانی از اکثر فرایندهای امنیتی شده است.



شاید بهتر باشد که پیش از توضیح تأثیر هوش مصنوعی در ممانعت از وقوع حملات سایبری، توضیح داده شود که حمله سایبری چیست، چگونه هوش مصنوعی قادر خواهد بود حملات سایبری را کاهش دهد و آیا استفاده از AI در امنیت سایبری تصمیم درستی است یا خیر. حملۀ سایبری Cyber Attack هنگامی اتفاق می افتد که هکرها، دزدان اینترنتی و به طور کلی مجرمان سایبری تلاش می کنند، از طریق فضای مجازی، به اطلاعات ذخیره شده روی سیستم و شبکه کاربران اینترنت دسترسی غیر قانونی داشته باشند. تاثیر هوش مصنوعی بر امنیت سایبری همچنان بحث برانگیز است. آن هم به این دلیل که هوش مصنوعی رشدی سریع از جوانب مختلف دارد و آینده آن به طور دقیق قابل پیش بینی نیست. با این حال بهتر است به این موضوع توجه داشت که همچون خرید آنتی ویروس اورجینال که نقش مثبتی در مراقبت از امنیت کاربران اینترنت ایفا می کند، هوش مصنوعی مشخصات انواع حملات را برای ارتقای امنیت سایبری در نظر دارد. در ضمن، با کمک سیستم احراز هویت، مسیریابی حملات سایبری را با سرعت بالاتری انجام می دهد. به این ترتیب با سهولت بیشتری سرنخ هایی را برای شناسایی مجرمان سایبری به کار می بندد. در نتیجه با تقویت قدرت دفاعی سیستم ها، مانع از بروز حملات سایبری مختلف خواهد شد.


امنیت مبتنی بر هوش مصنوعی نیز بدون چالش نیست، اما در مقایسه با مدل سنتی، سرعت، دقت، مقیاس پذیری و توانایی انطباق آن با تهدیدات جدید، آن را به گزینه ای برتر در محیط های پیچیده و متغیر امروزی تبدیل کرده است. درحالی که امنیت سنتی بیشتر جنبه ی واکنشی دارد، امنیت مبتنی بر هوش مصنوعی رویکردی پیش نگرانه اتخاذ می کند و به سازمان ها کمک می کند تهدیدات را پیش از وقوع یا در مراحل اولیه شناسایی کنند. راهکارهای سنتی هنوز در برخی حوزه های پایه مانند کنترل دسترسی یا سیاست گذاری های امنیتی کاربرد دارند، اما آینده ی امنیت سایبری به وضوح به سمت ترکیب این روش ها با توانمندی های هوش مصنوعی در حرکت است، ترکیبی که می تواند پاسخی مؤثر به تهدیدات پیچیده و پویا باشد.



چالش های امنیت سایبری و هوش مصنوعی

این سوال همچنان وجود دارد که آیا هوش مصنوعی قطعاً می تواند امنیت سایبری را به حد کافی ارتقا دهد. شاید این ابهام به دلیل وجود چالش هایی است که این عامل در ارتباط با یکدیگر دارند. برای مثال:

• ممکن است که هوش مصنوعی اطلاعات درستی را ردیابی نکند. در نتیجه، سرنخ هایی که به دست کارشناسان امنیت سایبری می رسند، اشتباه بوده و باعث انحراف متخصصان از مسیر درست شوند.
• گاهی اطلاعات به دست آمده، سوء گیری شده هستند و پاسخ به بعضی از سوالات کارشناسان، به درستی ارائه نخواهند شد.
• تغییراتی که در هوش مصنوعی داده می شود تا برای محافظت از امنیت سایبری آماده شود، گاهی دریافت و انتقال اطلاعات مربوط به امنیت فضای مجازی را با چالش مواجه می کنند.
• گاهی عکس العملی که هوش مصنوعی نسبت به تهدیدها دارد، درست و قاطعانه نیست. در نتیجه بر خلاف آنچه انتظار می رود، آمار حملات سایبری افزایش خواهد یافت.
• هکرها و دزدان اینترنتی از هوش مصنوعی استفاده می کنند تا فرآیند پیچیده ای برای فیشینگ و دزدی های آنلاین خود به وجود آورند.
• مجرمان سایبری با کمک هوش مصنوعی تهدیداتی برای کاربران به وجود می آورند که امنیت اطلاعات و سیستم آنها را تهدید می کند.
• اتوماسیون فرآیندها، بهبود بهره وری و افزایش ایمنی در صنایع مختلف مانند تولید، ساخت وساز و مراقبت های بهداشتی
• برای تشخیص بیماری ها، توسعه داروها و بهبود کیفیت مراقبت های بهداشتی
• برای خودکارسازی خودروها، بهبود مدیریت حمل و نقل و لجستیک و افزایش ایمنی
• برای امنیت عمومی، مدیریت امور مالی و ارائه هوشمند خدمات دولتی
• استفاده از هوش مصنوعی در حوزه های بالا می تواند مزایای زیادی به همراه داشته باشد، اما همچنین چالش هایی را در زمینه امنیت سایبری ایجاد می کند. چالش های امنیتی در حوزه هایی که از هوش مصنوعی استفاده می کنند با چالش های امنیت سایبری در سیستم های سنتی متفاوت است.
• سیستم های هوش مصنوعی شامل الگوریتم های یادگیری ماشینی، مدل های داده و زیرساخت های محاسباتی پیچیده ای هستند که آن ها را به طعمه ای جذاب برای حملات سایبری تبدیل می کند.
• هوش مصنوعی حوزه ای در حال توسعه است و الگوریتم های یادگیری ماشینی جدید آن هم به طور مداوم در حال تغییر و به روز رسانی هستند، این نوآوری می تواند آن ها را در برابر حملات سایبری تضعیف کند.
• الگوریتم های یادگیری ماشینی اغلب غیر شفاف هستند. این بدان معناست که درک عملکرد آن ها ممکن است دشوار باشد و نتوان بررسی کرد که چگونه ممکن است این الگوریتم ها تحت تاثیر حملات سایبری قرار گیرند.
• هوش مصنوعی مانند هر سیستم دیگری ممکن است ضعف های امنیتی داشته باشند. این ضعف ها می توانند توسط مهاجمان برای نفوذ به سیستم ها و انجام حملات سایبری استفاده شوند.


هوش مصنوعی با توانایی های بی نظیر خود، تحولی بزرگ در امنیت سایبری ایجاد کرده است. از شناسایی سریع تهدیدات تا کاهش خطاهای انسانی،AI نقش مهمی در بهبود امنیت سایبری ایفا می کند. با این حال، چالش هایی مانند سوءاستفاده از AI توسط مهاجمان و مسائل مربوط به حریم خصوصی نیازمند توجه جدی هستند. با اتخاذ تدابیر مناسب و به روزرسانی مداوم فناوری ها، می توان از پتانسیل کامل هوش مصنوعی در امنیت سایبری بهره برداری کرد و از داده ها و سیستم های حساس در برابر تهدیدات محافظت نمود. هوش مصنوعی امکان تصمیم گیری، شناخت المان ها به صورت بصری و گفتاری را به دستگاه ها و تجهیزات می دهد و از داده های طبقه بندی شده برای درک موضوع و تجزیه و تحلیل واکنش ها، در شرایط مختلف، استفاده می کند. نکته دیگر این است که تکنیک های مختلف هوش مصنوعی از جمله یادگیری ماشین، یادگیری عمیق و غیره در حوزه امنیت سایبری با هدف افزایش قدرت محافظت از داده ها و اطلاعات در برابر انواع حملات مورد استقاده قرار می گیرند.